Avrupa Birliği, Ukrayna için cephane üretecek

Avrupa Komisyonu Avrupa’nın savunma sanayisini güçlendirmek ve Rus birliklerine yönelik karşı saldırıya hazırlanan Kiev’in acil talep ettiği cephaneyi zamanında teslim etmek 500 milyon euroluk plan açıkladı.

Brüksel bu girişimi ile Ukrayna’ya vaat ettiği 155 milimetre kalibreli top mermisi üretimindeki engellerin üstesinden gelmeyi amaçlıyor.

Avrupa Komisyonu’nun iç pazardan sorumlu üyesi Thierry Breton girişimi duyururken “Ukrayna’yı desteklemek için bu tür cephaneden yoksun olduğumuz doğru ama sadece Avrupa’da değil, müttefiklerimiz ABD de dahil olmak üzere her yerde yoksun. Herkes eksik.” tespitinde bulundu.

Ukrayna’nın işgali için “Gerçek şu ki, bu muhtemelen kimsenin tahmin etmediği yüksek yoğunluklu bir savaş” diyen Breton, AB’nin kendini bu yeni jeopolitiğe uyarlaması gerektiğini söyledi.

Breton, işgalin AB’yi “savaş ekonomisi moduna” geçirmek ve hem Kiev’in kısa vadeli beklentilerini hem de AB’nin uzun vadeli güvenlik zorluklarını karşılamak için silah üretimini hızla arttırmak için bir “paradigma değişikliği” gerektirdiğinin altını çizdi.

AB’nin cephane eksikliği nereden kaynaklanıyor?

Mevcut engeller, Soğuk Savaş’ın sona ermesinden bu yana Avrupa’nın sahip olduğu kalıcı barıştan kaynaklanıyor. Bu durum üretim kapasitesinin azalması, yatırımların yavaşlaması, kamu kurumlarından gelen talebin düşük olması, kalifiye personel yetersizliği, yavaş izin süreci ve hammaddeye erişim eksikliği ile sonuçlanan bir rehavet duygusunu besledi.

Bütün bu sorunlar, Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle gün yüzüne çıktı ve AB’yi Kiev’in tekrar eden askeri destek talepleri ile zorlu ekonomik gerçeklikler arasında bıraktı.

Güncel tahminler AB’nin savunma sanayisinin bir hükümet tarafından verilen siparişi karşılama süresinin bir yılı bulduğuna işaret ediyor.

Plan nasıl fonlanacak?

Avrupa Komisyonu’nun bu iki yönlü çelişki karsındaki zorlukları dikkate alarak hazırladığı 500 milyon euroluk özel fon iki ayrı AB programından sağlanacak: 260 milyon euro Avrupa Savunma Fonu’ndan (EDF) ve 240 milyon euro da geçen yıl önerilen ve halen müzakereleri devam eden Avrupa Savunma Sanayinin Ortak Tedarik Yasası (EDIRPA) yoluyla güçlendirilmesinden sağlanacak.

Bu AB fonları, montaj zincirlerinin modernize edilmesi, sınır ötesi ortaklıkların kurulması, hammaddelerin güvence altına alınması, eski stokların iyileştirilmesi veya işgücünün yeniden vasıflandırılması gibi mühimmat üretimini arttırmaya yönelik çeşitli endüstriyel faaliyetlerin yüzde 40’ına kadarını finanse etmesi bekleniyor.

Komisyon, özel sektörden 500 milyon euro daha alarak toplamda 1 milyar euroya ulaşabilmeyi hedefliyor.

Bunun ötesinde Brüksel, üye devletlerin kendilerine tahsis edilen uyum fonları ve Covid-19 kurtarma hibelerinin bir kısmını yerli silah sanayilerine aktararak bu parayı “tamamlamalarına” izin verecek; ancak kaç ülkenin bu yola başvuracağı henüz belli değil.

Gelişmemiş bölgelere tahsis edilen ve düzenli AB bütçesinden sağlanan uyum fonlarının aksine, kurtarma fonları bir defaya mahsus ortak borçlanma planıyla finanse ediliyor ve ve ödemeleri sıkı şartlara bağlı.

Hem uyum hem de kurtarma fonları geçmişte, özellikle de Rusya’dan enerji bağımsızlığı elde etmek için 300 milyar euroluk bir yatırım planında yeniden kullanıldı, ancak üye ülkelerin koronavirüs parasının silah endüstrisini güçlendirmek için kullanılmasına sıcak bakmayabileceği belirtiliyor.

Plan ne zaman devreye girecek?

500 milyon euroluk plan, AB’nin Ukrayna’ya asker desteğini genişleten yeni stratejinin üçüncü ayağını oluşturuyor.

Stratejinin ana hedefi önümüzdeki 12 ay içerisinde Ukrayna’ya 1 milyon top mermisi sevk etmek. Breton bunu zor bir görev olarak tanımladı, ancak başarılabileceğinden emin olduğunu belirtti.

İlk ayak olan ve üye devletlere Kiev’e derhal teslim ettikleri silahların karşılığının kısmen geri ödenmesini içeren 1 milyar euroluk dilim halihazırda işler durumda.

İkinci ayak olan ve ortaklaşa top mermisi ve füze alımını öngören 1 milyar euroluk ek dilim ise büyükelçilerin bir ay boyunca “Made In Europe” (Avrupa Yapımı) tanımı üzerinde pazarlık etmeleri nedeniyle uzun süren müzakerelere sahne oldu.

Avrupa Parlamentosu ve üye devletlerin onayını gerektiren 500 milyon euroluk sanayi planı için birçok kişi pragmatik bir yaklaşım benimsenmesini ve menşe tartışmalarını geri planda bırakarak Ukrayna’ya ihtiyaç duyduğu silahların bir an önce verilmesini savunuyor.

Haziran 2025’e kadar sürecek olan 500 milyon euroluk yardımın kademeli olarak yaygınlaştırılması ve 155 milimetrelik top mermisi üretme kapasitesine sahip 11 üye ülkenin bundan büyük ölçüde faydalanması bekleniyor.